Мөнгөлөг болон цайвар өнгийн, дунджаар 0.3 см голчтой бөөрөнхий сувснууд. Хэлхээтэй.


Германы "Мюллер ба Шиндлэр" ХХК-нд 1995 онд хийсэн Факсимале хуулбар 

"Цагаан даавуун дээр өнгийн утсаар нуур, далайн эрэг хавийг дүрслэн оёсон жаазтай Вьетнам ЭСЯ-аас Очирбатад дурсгасан.


Цэнхэр хээтэй, цагаан ваар. Хоёр талд нь эр, эм хүн дүрсэлсэн. Киргиз улсын Ерөнхийлөгчөөс 1994 онд Очирбатад дурсгасан.


 Дугуй, саарал өнгөтэй.
Б. Нүүрэн талд: "Хааны нэрээр Аргуны дэлдүүлсэн" гэсэн 5 эгнээ монгол бичээсийн дунд Мөнх хааны сэрээ тамгатай. 1-5 цаг хооронд цэгэн хүрээний оромтой.
Ар талд: Дөрвөлжин хүрээн дотор "Коран судрын маань болох Калима" гэж тайлсан 3 мөр араб бичээстэй. Дөрвөлжин хүрээний баруун, зүүн, доод 3 талд бүдэг бичээстэй. 5-10 цаг хооронд цэгэн хүрээний оромтой. Эл хаадын зоосон дээр Их хаадын тамгатай байх нь ховор тохиолдол.

"Гонзгой дугуй, цагаан вааран дээр цэнхэр цэцэг байшин дүрсэлсэн. Бельги улсаас 1995 онд Очирбатад дурсгасан.


Завьтай хүмүүс дүрсэлсэн саарал хөөмөл


Цэнхэр эрээн цэцэгтэй, бөөрөнхий ваар

Улаан болон улаан шаргал өнгийн дээл , богтого малгайтай хатдын хөрөг

Дуулганы доод ирмэгт 0.3 мм дугуй хэмжээтэй 54 ширхэг жижиг нүх гарган, түүнээсээ 5 нүдэн хээгээр сүлжиж хийсэн гинжин шилэвч хийн унжуулжээ. Уг шилэвч нь хоёр шанааны хамгаалалт болон хүзүүний шил хамгаалах тус тус хоёр хошуу гарган хийсэн нийт 6 хошуу унжлагатай бөгөөд хоёр шанааны хоёр хошуу унжлага нь 26 см урт, ар хүзүүний шил хаасан хошуу унжлага нь 21 см урт, хоёр дундын богино хошуу унжлага 17 см тус тус байна. Төмөр дуулганы урд магнайн хэсэгт 18 см урттай 2 үзүүртээ гурвалжин хэлбэрийн навчин хээ бүхий үзүүр гарган хийсэн хавтгай давтсан төмрийг голлуулан хийж, түүний 2 талд ижил тэнцүү зайд, хоорондоо 13 см зайтай 4.5 см урттай, 0.7 мм дугуй нүхтэй соновтор углан хийх бортгон суурийг хадаж тогтоосон. Дуулганы орой дээр дөрвөлжин талт, xap сүлдний оройн жадыг дуурайлган хийсэн жадан үзүүртэй, уг жадан үзүүрийн суурийг тойрсон 15 ширэг гурвалжин хээн чимэглэлийг тэгш хэмтэй тойруулан хийж чимэглэсэн. Дуулганы гадна өнгөнд 9 талт хөөмөл хээтэй, уг 9 хөөмөл хээний дотор таяг, илд барьсан ногтон сахалтай, малгай өмссөн хүний дүрсийг товойлгон цохиж хөөж гаргасан байна. Төмөр дуулганы дотор талаас уг дуулганы тусгай хэвэн дээр тавьж давтан хөөж цохиж хийсний ул мөр маш тодорхой мэдэгдэнэ.

 Нүүрэн талд: Хааны нэрээр Аргуны дэлдүүлсэн гэсэн 4 эгнээ монгол бичигтэй, мөн Аргун гэж арабаар бичсэн. араб бичээсийн доор 6 хошуут од, 4 эгнээ монгол бичээсийн дунд 2 ширхэг 6 хошуут од, бүх бичээсүүдийн урд 2 ширхэг 6 хошуут од дүрсэлсэн. 23-34 минут хооронд цэгэн хүрээтэй.
Ар талд: Нэг тал нь 1,4 см хэмжээтэй дөрвөлжин хүрээн дунд Коран судрын маань болох Калима гэж тайлсан 3 мөр араб бичээстэй. Хүрээний гадна 4 талд бичээстэй. 3-6 цаг хооронд цэгэн хүрээтэй.  7-10 цаг хооронд захаараа харласан.

Цаасан дээр хуулбарлан хэвлэсэн, эхний хэсэгт Тэмүүжин Чингис хаан гэж монгол бичиг, дараагийн мөрөнд монгол дөрвөлжин бичээстэй.

Ногоон эрээн ваар


"Хавтгай дөрвөлжин 2 талдаа ховилтой, амсар хөх хүрээтэй. Өөд өөдөөсөө харсан шар ирвэс дүрсэлсэн. Франц улсаас Очирбатад дурсгасан.

Авын сэдэвтэй, морь унан давхиж яваа нум сум агссан хуяг дуулгатай баатар, нохой зэргийг дүрсэлсэн хөөмөл мөнгөн алт шармал 7 ширхэг чимэглэлтэй. Хар өнгийн хамба хилэнгээр бүрсэн эмээлийн бүүрэгний загвар дээр хадаж тогтоосон.

Дугуй цагаан өнгөтэй, хатуу хар хайрцагтай, 1992.4.18-нд Энэтхэгийн дэд ерөнхийлөгчөөс Р. Гончигдоржид дурсгасан.

Дөрвөлжин, мөнгө нь харласан. Бад суурьтай цэцгэн бариултай. Дардасны голд соёмбо, түүний хоёр хажууд нэг, нэг мөр монгол бичигтэй. Совмбоны нар, сар, галны хажууд "хуулбар" гэсэн монгол бичигтэй.


Цэнхэр цэцэгтэй цагаан ваар


Хар хать хоргой хүрээтэй, доор нь дугуй шар хээтэй хар торго залгаж оёсон. Голын даавуун зураг нь өнгө өнгийн будаг ашиглан Занабазарын сууж байгаа хөргийг зурсан. Ягаан, шар өнгийн торгоор нарийн хүрээлсэн. Хүрэн торгон 2ш бүчний дээхэн талаас урдуур нь унжуулах шар хадган шалавчтай. Доод модны 2 талд 2ш гуулин дог, мөн дээд талд нимгэн модтой. Танка зураг.



Цагаан саарал бөөрөнхий ваар


Шар торгомсог материал дээр дээр ханз бичигтэй. Хуйлмал дурсгал


Шар фонтой зузаан цаасан дээр хэвлэсэн, Зүүн гар талдаа монгол бичээс, дөрвөлжин монгол бичээстэй, баруун талдаа цагаан дээл малгайтай Хубилай хаанs хөрөг дүрсэлсэн6

Өндөр бариултай мөнгөн цом аяга. Аяганы амсар болон суурины гадна хүрээгээр ургамлын хээ, хажуу бөөрний хэсэгт уул, үүлэн хээг хээлж алтадсан.

Дугуй, саарал өнгөтэй
Нүүрэн талд: Хээ маягийн давхар дөрвөлжин хүрээн дунд Цагаадай болон Өгөдэйн удамынхны 3 тамгатай. Давхар дөрвөлжин хүрээ нь маш бүдэг.
Ар талд: Зургаан хошуут дүрстэй.
Зоосны ар, өврийн ихэнх хэсэг элэгдэж мөлийсөн, дүрслэл бүдгэрсэн

Дугуй, шар өнгөтэй.
Нүүрэн талд: Гадуураа цэгэн хүрээтэй нарийн хүрээн дунд Тэнгэрийн хүчин дор Хасаны дэлдүүлсэн гэсэн 5 эгнээ монгол бичээсийн голд Хасан Махмуд гэсэн 1 мөр араб бичээс, эдгээрийн доогуур нь хөндлөн МА, ХА, СА гэсэн 3 үсгээр Хасан Махмудын товч нэрийг дөрвөлжин бичгээр бичсэн. Үүний доод талд үл мэдэгдэх бичээстэй. Бичээсүүдийн зүүн талд эхэнд нь бүдэг хээ дүрсэлсэн.  
Ар талд: 5 дэлбээтэй  сарнай цэцгэн давхар хүрээн дунд "Коран судрын маань болох Калима" гэж тайлсан 4 мөр араб бичээстэй. Цэцгэн хүрээний гадна 5 талд бүдэг бичээстэй. Эдгээрийн гадуур 2-10 цаг хооронд тойрсон нарийн болон цэгэн хүрээтэй. 11-2 цаг хооронд захаараа элэгдэж мөлийсөн, хар толбо үүссэн.

Хүрэн өнгөтэй. Балбаас Очирбатад дурсгасан.

Хээгүй, цулгуй өндөр бариултай мөнгөн аяга.

Шар эрээн өнгийн яст мэлхийг хатааж, дотор нь тариа хийсэн. БНСВУ-ын Ерөнхийлөгчөөс 1994 онд Очирбатад дурсгасан

Дугуй доошоо хонхор болор таваг

Дугуй, саарал өнгөтэй.
Нүүрэн талд: Дөрвөлжин хүрээн дотор "Аугаа Султаан Өлзийт" гэж тайлсан 4 мөр араб бичээстэй. Дөрвөлжин хүрээний гадна доод талд бундан тамганы дүрстэй, зүүн талд бичээстэй. 
Ар талд: 5 дэлбээтэй сарнай цэцгэн давхар хүрээн дотор "Коран судрын маань болох Калима" гэж тайлсан 5 мөр араб бичээстэй. 2 дахь мөр бичээсийн дунд 6 хошуут тамгатай. хүрээний гадна зүүн болон баруун дээд талд  бичээстэй.

Дөрвөлжин хэлбэртэй, тунгалаг шилээр хийсэн. Бөөрөнхий талсттай шилэн тагтай.

Дугуйдуу хэлбэртэй, мөнгө харласан.
Нүүрэн талд: Захаас дундажаар 1-4 мм зайд 29ш цэгэн хүрээний гадуур 1-8 цагийн хооронд 1мөр бүдэг араб бичээстэй. Цэгэн хүрээний дотор талд 2 мөр тод гаргацтай араб бичээстэй, түүний доор нуман тамга дүрсэлсэн. Судлаачид  бичээсийг "Их хаган Сарайд гэж тайлсан. 
Ар талд: Захаас 1-5 мм зйд 10-4 цагийн хооронд тасархай дугуй хүрээтэй түүний дотор 1 мөр бүдэг араб бичээстэй дотуур нь 10-5 цагийн хооронд дугуйран барласан цэгэн хүрээтэй. Голд нь 3 мөр Коран судрын Калима гэж тайлсан араб бичээстэй.


Эвэр угалз хээг мөнгөөр жийжүүдсэн, зууван хавтгай тавагтай, дөрвөлжин сэнжтэй хос төмөр дөрөө. 1 хос 2 ширхэг.


Дэлгэгддэг бор ширэн цүнх, конопон түгжээ ширэн оосортой

Алтадсан шар өнгөтэй жижиг сувд шигтгэсэн хундага.
Д. Энхдаваа, Дүрслэх урлагийн дээд сургууль

Цагаан өнгөтэй, цэцэг навчин хээтэй, Австралийн Ерөнхий сайдаас 1997 онд Очирбатад дурсгасан.

"1. Хар саарал микрофонт гарны баруун талд карт шургуулах зориулалттай. Төхөөрөмжний дээр 5 ширхэг товчлуур, тэдгээрийн доохно 1 ширхэг урт хар товчтой.
2. Цахим ойт карт нь УИХ-ын гишүүн З.Энхболдын нэр, зурагтай."


Улаан, Саарал өнгийн дээл, богтог малгайтай хатдын хөрөг. Баруун нь Наган хатан, зүүн нь тодорхойгүй.

Дугуй, хүрэн улаан өнгөтэй.
Нүүрэн талд: Султан Абу Сайд Бахадур хаан дэлдүүлэв гэж тайлсан араб бичээстэй. Баруун захаараа 1-8 цаг хооронд үл мэдэгдэх дүрслэлтэй.
Ар талд: Дөрвөлжин хүрээн дотор 3 мөр араб бичээс, хүрээний гадна 4 талд 1 мөр бүдэг араб бичээстэй. Калима болон Исламын анхны дөрвөн Халиф болох Абу Бэкр, Омар,Отман,Али нарын нэрийг бичсэн.

Сайн ноён хан Намнансүрэнг модон сандал дээр хажуулдан сууж байгааг дүрслэн хөрөг.
До. Болд, Монголын урчуудын эвлэлийн хорооны зураач, Төрийн шагналт зураач.

 Дугуй, хүрэн бор өнгөтэй.
Б. Нүүрэн талд: Өгөдэйн дэгэрээ, Цагаадайн удмын Дува ханы тамгыг хослуулсан тамгатай. Тэдгээрийн гадуур дан хүрээ, түүний гадуур тойрсон 1 мөр бүдэг араб бичээстэй. 1-5 цаг хооронд 7 мм гүн бүдгэрч мөлийсөн.
Ар талд: Захаас дунджаар 4 мм зайд 12-4, 7-8 цаг хооронд тасархай давхар бүдэг дугуй хүрээтэй, түүний дотор "Эрхэм дээд ноён" гэж тайлсан 2 мөр араб бичигтэй. 4-8 цаг хооронд захаас 6 мм гүн мөлийж арилсан.
В. Байхгүй

Нүүрэн талд: 1,8 см голчтой цэгэн хүрээн дунд "Аугаа их Хүлүг Ил хаан" гэж тайлсан 4 мөр араб бичээстэй. Эхний мөрний доод талд 6 хошуутай одтой. Хүрээний гадуур тойрсон 1 мөр араб бичээстэй. 5-7 цаг хоорондох зайнд ар өвөргүй элэгдэж мөлийсөн.
Ар талд: 1,8 см голчтой нарийн хүрээн дунд дээр нь Хүлүгийн тамга, доод талд нь Коран судрын маань болох Калима гэж тайлсан 3 мөр араб бичээстэй. Хүрээний гадуур тойрсон 1 мөр бичээстэй.

Полимер материалыг боржин чулууны үйрмэгтэй хольж хийсэн, нүүрэн талд 5 мөр бүхий 21 үгийг уйгур-монгол хэлээр бичиж сийлсэн. Улаан модоор хийсэн хавтгай дөрвөлжин суурьтай

Анар эрдэнийн шигтгээтэй алтадмал суурьтай малгайн цоховч.

Дугуй хар ногоон өнгөтэй. Нэг талдаа давхар дэлбээ бүхий цэцгэн хээтэй, цэцэг рүү чиглэсэн 3 ширхэг сумтай, гадуурх дэлбээ нь 2 ширхэг нь мэдэгдэж байна. Нөгөө талдаа бүдэг араб бичээстэй. Жижиг ногоон толбонуудтай.

Нүүрэн талд: Хээ маягийн давхар дөрвөлжин хүрээн дунд Цагаадай болон Өгөдэйн удамынхны 3 тамгатай. Давхар дөрвөлжин хүрээ нь маш бүдэг.
Ар талд: Зургаан хошуут дүрстэй.
В. Зоосны ар, өврийн ихэнх хэсэг элэгдэж мөлийсөн, дүрслэл бүдгэрсэн.

 Нум сум, жад, буу агссан морьтон цэргүүд хоорондоо байлдаж буйг харуулсан, мөн тэнгэр, үүл, уул, модыг дүрсэлжээ. "Хоргосын тулаан" хэмээх зургийн хар, хэвлэмэл хуулбар.

 Халх эхнэр хүний толгойн боолт
Бүтэн өлзий хээг эвэр угалзаар холбож чимэглэсэн цоолбор мөнгөн толгойн оройвч, хос чихэвч, шилэвчний хамт. Оройвч нь 45 ширхэг шүр, оюу, номин чимэглэлтэй, шилэвч нь 1 ширхэг шүртэй, чихэвч нь 2 ширхэг шүртэй. Санчиг нь том, жижиг өлзий толгой тоонолжин 5 ширхэг гархинаас нь шүр, оюу, хув хэлхсэн 5 салаа 8 болон 9 хэлхээ мөнгөн бөмбөлөг бүхий унжуургатай, доод үзүүрт жижиг шүр хэлхэж мөнгө, оюу бөнжигнүүр зүүсэн. Нарийн хавчаар 6 ширхэг, тус бүр 3 ширхэг шүр, адгийн хавчаар 2 ширхэг, тус бүр 5 ширхэг шүртэй. Үсний мөнгөн гэр 2 ширхэг, тус бүр 3 ширхэг шүрэн шигтгээтэй.

Түүхэн явдлаас сэдэвлэсэн Хорезмын эзэнт улсын байшин барилга, худалдаа наймаа, морь тэмээ унасан монгол болон толгойгоо алчуураар ороосон хүмүүсийг дүрсэлсэн.

A. Сувд болон луун сийлбэртэй улаан манан шигтгээтэй алтадмал суурьтай.

Нүүрэн талд: Аллах гэдэг үгийн дотор талд Гүюг хааны холбоо онгин тамгатай, түүний дор "ХОРМ" гэдэг үгийг монголоор бичсэн.
Ар талд: "Аугаа их эзэн " гэсэн 2 мөр араб бичээстэй.b 

Хос луун хээтэй хар торгон гадартай, цайвар ногоон өнгийн чисчүү дотортой, хар эрээн хоргойгоор өргөн, түүний гадуур улаан торгоор нарийн эмжээрлэж, солонгон туузан хошоог даруулсан 4 ширхэг цоохор гуулин товчтой.

A. Хээгүй цулгуй, өндөр бариултай мөнгөн аяга.

Хэлхмэл шүрэн сампинтай, 6 тал сүлжмэл мөнгөн тавжидтай, зоосон хээ давхар баяр гэсэн ханз бүхий улаан торгон залаатай, улаан утсан цацагтай халх эхнэр хилэн малгай. Малгайн оройг баяр гэсэн ханз бүхий хээтэй бор өнгийн торгоор өнгөлж, алтан саагаар хөндлөн даруулсан. Хивсэгийг хөх өнгийн торгоор, хүрээг хар өнгийн хамба хилэнгээр шинээр өнгөлж, хүрээний цох хэсэгт мөнгөн чимэг хадсан.

Нүүрэн талд: ""Аугаа их Султаан Кулна хаан гэж тайлсан 3 мөр араб бичээстэй. 8-12 цаг хооронд ар өвөргүй элэгдэж мөлийсөн.
Ар талд: Зоос бүхэлдээ зүүн доошоо хэлтгий дарагдаж цэцгэн хүрээний 3 дэлбээ болон цэгэн хүрээ нь зоосны голд дарагдсан. "Гулистанд дэлдүүлэв 761 он" гэж тайлсан араб бичээстэй.

Оройн хэсэгтээ голдоо шүрэн шигтгээтэй хорол, ардаа шилэвч, хоёр талдаа чихэвчтэй. Оройвчинд хэлбэртэй шүр, голд нь том дугуй шүр суулган хүрээгээр гадна хүрээгээр хорхой сувд, жижиг шинэ шүр хэлхэн тогтоосон. Ар талдаа ганц том шүртэй, Санчиг нь шүр сувд хэлхсэн өлзий толгойтой, таван нүдэн хээтэй гархинаас 6 салаа 12 ширхэг мөнгөн унжуургатай, доороо жижиг хавтгай мөнгөн бөнжигнүүртэй. Толгойн боолтноос өлгөх өлгүүртэй. Ард, урдаа сүлжмэл хээтэй 6 ширхэг шармал мөнгөн хавчаар, хос туйв үсний гэртэй. Үсний гэр нь хар хилэнгээр өнгөлж дээр нь дөрвөлжин хүрээнд хошин холбоогоор хээ битүү хатгаж оёсон, доороо улаан өнгийн утсан цацагтай.

Дугуй. цагаан.
Нүүрэн талд: Зоос ерөнхийдөө зүүн дээш хэлтгий дарагдсан. 4 дэлбээ бүхий сарнай цэцгэн хүрээн дунд 6 хошуу тамга болон "Эрхэм дээд Мухаммад хаан" гэж тайлсан 3 мөр араб бичээстэй. Эдгээрийн гадуур 1:08-6 цаг хооронд дан болон цэгэн хүрээтэй. 6-12 цаг хооронд  хүрээ бичээс элэгдэж мөлийсөн.
Ар талд: 4 дэлбээ бүхий сарнай цэцгэн хүрээн дотор Дувагийн удмын бундан тамга түүнийг тойрон байрласан "Ард түмний хот
"Тэрмэзийн зоос" гэж тайлсан араб бичээстэй. 8-10 цаг хооронд дан болон цэгэн хүрээтэй. 1-8 цаг хооронд хүрээ, бичээс элэгдэж мөлийсөн. Зах ирмэгээрээ хотгор гүдгэртэй.

 Дугуй, бор хүрэн өнгөтэй, ногоон өнгөр тогтсон.
Нүүрэн талд: Дүрслэл маш бүдэг. Бичээсийг "Аугаа их Султан Абу Сайд хаан дэлдүүлэв" гэж тайлсан. 
Ар талд: Нар ба арслан дүрсэлсэн. 5-10 цаг хооронд нарийн хүрээтэй.

Дугуйдуу, зууван, бор шарга өнгөтэй, Дүрслэл маш бүдэг.
Нүүрэн талд: Бат хааны удмын тамгатай. Түүний баруун талд үл мэдэгдэх дүрстэй.
Ар талд: Голдоо араб бичээстэй, түүний гадуур нарийн хүрээний оромтой.

Хавтгай бариултай, бариул дээр угалз хээг  цэгэн цохилуурын аргаар хээлсэн хавтгай ёроолтой мөнгөн аяга.

Хоёр талдаа сэнжтэй, хавтгай дугуй, Франц улсаас Очирбатад дурсгасан.


Ш. Тэнгисболд, Бие даасан уран бүтээлч

 Цул шар өнгийн метал дээр 1960 оны сүлдийг голд нь товойлгож цагирагаар холбосон, Ардаа хатгууртай, зүүх хэсэгт төрийн далбааны өнгө дүрс гаргасан.

Ташуу захтай, бүсэлхий хэсгээр хуниастай, дээлийн зүүн урд талын хормой байхгүй. Дээлийн гадар урагдаж тасарсныг дүрслэн харуулсан саарал өнгийн эрээн нимгэн даавуугаар хийж, ногоон өнгийн даавуугаар доторлосон.

Нимгэн алтан ялтсаар хийсэн 4 дэлбээт цэцгэн, 3 дэлбээт цэцгэн хэлбэрийн авсны чимэг.


 Нүүрэн талд: Голдоо дугуй хүрээн дунд буруу эргэсэн дэгэрээ тамгатай "Самаркандын их Имам" гэж тайлсан араб бичээстэй.  Тэдгээрийн гадуур 3-10:30 цаг хооронд  дугуйрсан араб бичээстэй.
Ар талд: Дугуй хүрээн дунд Коран судрын маань болох Калима гэсэн араб бичээстэй.

"Хар модон суурьтай хүн чулуун


Гонзгой тавган хэлбэртэй, хар өнгийн хуванцар дээр тана шигтгэж, хашаа байшин, хүн, ургамал дүрсэлсэн. Ардаа өлгөх сэнжтэй, Вьетнамын Элчин сайдаас Очирбатад дурсгасан.

"Англи хэлээр цагаан цаасан дээр хэвлэсэн, ""Traditional Music of the Morin khuur"" гэж бичсэн. Цаана нь ногоон навч дүрсэлсэн ногоон жаазтай.

Цуглуулга