 Эмээлийн урд бүүрэгний ялтсан чимэглэл. Мөлгөр булантай дөрвөлжин бүүрэгний хэлбэр оруулан, гол хэсэгт уул болон хамар хээг зохиомжлон, эргэн тойронд нь цэцэг, навчин хээг дүрслэж, нүүрэн талыг нь алтаар шарсан.


A. Угалз хээ бүхий алт шармал хүрээтэй хавтгай дугуй хэлбэрийн улаан өнгийн мана чулуун цоховч чимэг.

 Дугуй, хар саарал өнгөтэй.
Нүүрэн талд: Дундаа цэгтээ 2 нарийн зураасаас бүтсэн 6 хошуут сүлжмэл хээн дунд "Их хаан" гэж тайлсан 2 мөр араб бичээстэй.
Ар талд: 4 дэлбээтэй сарнай цэцгэн хүрээн дотор "Калима" гэж тайлсан 4 мөр араб бичээстэй.

A. Жижиг сувдан шигтгээ бүхий алт шармал мөнгөн суурьтай, хөх цэнхэр өнгийн индранил чулуун жинс.

A. Цайвар өнгийн хоргой торгон хэвсэг, оройтой, хар хилэн хүрээтэй, бор шаргал даавуун дотортой халх эхнэр зуны хилэн малгай. Алт, мөнгөн утсаар цэцэг, навч, үүл, усан хээг битүү даруулан оёж чимэглэсэн. Улаан өнгийн даавуун хос бүчтэй.

Монголын эзэнт гүрний хаадын хөрөг Чингис, Өгэдэй, Гүюг, Мөнх, Хубилай хаадын шүдтэй марк. 
Монгол маркийн цомог 1997 он шүдгүй лист марк.

Дугуй, саарал өнгөтэй.
Нүүрэн талд: Аугаа их Султан Абу Сайд Бахадур хаан дэлдүүлэв гэж титэм мэт хүрээн дотор болон доогуураа араб бичээстэй. Зүүн, баруун дээд талд тус бүр 1 мөр бичээстэй. Эдгээрийн гадуур 4-12 цаг хооронд нарийн болон цэгэн хүрээтэй.
Ар талд: Хагас дугуй болон тэгш өнцөгт дүрсээс бүтсэн 8 талт хүрээн дунд Калима болон Исламын хааны дөрвөн Халиф болох Абу Бэкр, Омар, Отман, Али нарын нэрийг бичсэн, хүрээний гадна хагас дугуйн дунд 8 талд бүдэг жижиг бичээстэй. Дээд, доод баруун зүүн 4 талд жижиг цагираг дүрсэлсэн. Захаар 3-11 цаг хооронд нарийн хүрээтэй.

A. Аяганы амсар төвгөр хүрээтэй ба амсрын гадна талаар угалз хээ болон нэг шулуун нарийн зураасыг цэгэн цохилуурын аргаар хээлж чимэглэсэн. Хавтгай ёроолтой.

A. Алтадмал суурьтай, бадмаараг чулуун жинс.

Дугуйвтар, улаан  хүрэн өнгөтэй.
Нүүрэн талд: Голдоо 2 толгойтой бүргэд дүрсэлсэн. 2-5 цаг хооронд цэгэн болон нарийн хүрээтэй.
Ар талд: "Сарай" гэж тайлсан 2 эгнээ бүдэгхэн бичээстэй.

A. Аяганы амсар төвгөр хүрээтэй ба амсрын гадна талаар угалз хээг цэгэн цохилуурын аргаар хээлж, доогуур нь 2 нарийн зураасыг тойруулан татсан, өндөр бариултай.

Дугуй, бор саарал өнгөтэй.
Нүүрэн талд: Хааны нэрээр Аргуны дэлдүүлсэн гэсэн 4 эгнээ монгол бичээсийн ард Аргун гэж арабаар бичсэн. Араб бичээсийн дээр 6 хошуут од дүрсэлсэн, мөн монгол бичээсийн урд цуварсан 3 ширхэг 6 хошуут од дүрсэлсэн. 8-4 цаг хооронд цэгэн хүрээтэй.
Ар талд: Нэг тал нь 1,4 см хэмжээтэй дөрвөлжин хүрээн дунд Коран судрын маань болох Калима гэж тайлсан 3 мөр араб бичээстэй. Хүрээний гадна 4 талд бичээстэй. 6-1 цаг хооронд цэгэн хүрээтэй Хотойсон.

Дугуй хэлбэртэй мөнгө
Б. Нүүрэн талд: "Эрхэм дээд Аригбөх хаан" гэсэн араб бичээстэй хүрээгүй.
Ар талд: Аригбөх хааны 2 үзүүрт сэрээ тамга хоёр талд нь тус бүр 1 мөр "Булгарт дэлдүүлэв" гэсэн араб бичигтэй.

A. "Чингис хаан" Монгол, Нигер марк /дотроо 3 марктай/

Дугуй, саарал өнгөтэй
Нүүрэн талд: Хээ маягийн давхар дөрвөлжин хүрээн дунд Цагаадай болон Өгөдэйн удамынхны 3 тамгатай. Давхар дөрвөлжин хүрээ нь маш бүдэг.
Ар талд: Зургаан хошуут дүрстэй.
Зоосны ар, өврийн ихэнх хэсэг элэгдэж мөлийсөн, дүрслэл бүдгэрсэн

A. Аяганы амсар төвгөр хүрээтэй ба амсрын гадна талаар угалз хээг цэгэн цохилуурын аргаар хээлсэн, хавтгай суурьтай мөнгөн аяга.

Нүүрэн талд: нарийн зураасын дотор талд 8 ширхэг хагас дугуйг олтлолцуулан байрлуулсан хээн хүрээтэй, түүний дотор "Аугаа их Султан Абу Сайд Бахадур хааныг тэнгэр ивээх болтугай" гэж арабаар бичсэн. 6-12 цаг хооронд цэгэн болон нарийн хүрээтэй. 6 цаг дээр мөлийсөн.
Ар талд: 8 дэлбээ бүхий цэцгэн хүрээн дунд Калима, Исламын анхны дөрөв Халиф болох Абу Бэкр, Омар, Отман, Али нарын нэр бичээстэй байна. 7 цаг дээр захаараа хотойсон 10-3 цаг хооронд цэгэн болон нарийн хүрээтэ

Түүхэн явдлаас сэдэвлэсэн Хорезмын эзэнт улсын байшин барилга, худалдаа наймаа, морь тэмээ унасан монгол болон толгойгоо алчуураар ороосон хүмүүсийг дүрсэлсэн.

Нүүрэн талд: Захаас 1-3 мм зайд дөрвөлжин цэгэн хүрээтэй, гадна талд дээд хэсэгт 10-11, 12-2 цагийн орчим тасархай цэгэн хүрээтэй. Дөрвөлжин хүрээний дээд хэсэгт 4 мм хэмжээтэй тав маягийн товгор үүссэн. Дөрвөлжин хүрээний доторх 3 мөр араб бичээсийг судлаачид "Аугаа их Мөнх хаан" гэж тайлсан.
Ар талд: Захаас 3 мм зайд 4 өнцөг нь элэгдсэн цэгэн хүрээний гадна дээд хэсэгт 1 мөр бүдэг араб бичээстэй. Баруун дээд хэсэгт 10-4 цагийн орчим 9х7 мм хэмжээтэй тав маягийн үүлэн хэлбэртэй товгортой. Дөрвөлжин хүрээн доторх 3 мөр араб бичээсийг судлаачид Корон судрын маани Калима гэж тайлсан.

Нүүрэн талд: ""Аугаа их Султаан Кулна хаан гэж тайлсан 3 мөр араб бичээстэй. 8-12 цаг хооронд ар өвөргүй элэгдэж мөлийсөн.
Ар талд: Зоос бүхэлдээ зүүн доошоо хэлтгий дарагдаж цэцгэн хүрээний 3 дэлбээ болон цэгэн хүрээ нь зоосны голд дарагдсан. "Гулистанд дэлдүүлэв 761 он" гэж тайлсан араб бичээстэй.

 Ваар- Бөөрөнхий цагаан өнгөтэй, хүрэн модон дотортой. 



Дугуй хар өнгөтэй.
Б. Нэг талдаа гурвалжин дүрсээс бүтсэн 8-ын тоо шиг дүрстэй, нөгөө талдаа бүдэг бичээсүүдийн оромтой.

Цагаан шарган цаасан дээр хэвлэсэн. Бүх бичиг англи хэл дээр. Төвд нь "Mongolian knuckle bone shooting" 2014.11.27 гэж бичсэн. Улаан хүрэн жаазтай.


Бор шар өнгөтэй, Баян-Өлгий аймгийн Алтай сумаас дурсгасан.


Хоромсого: Нум агуулах зориулалттай. Хавтгай нимгэн хар хүрэн өнгөтэй, 5ш төмөр тоногтой, булигараар хийж ногоон арьсаар эмжсэн. 
Саадаг: Сум агуулах зориулалттай.

Цайвар ногоон, бөөрөнхий 44 ширхэг хаш чулуу хэлхсэн. Хүзүүний зүүлтний түгжээ нь 14 каратын алт.


Нүүрэн тал: Дээд доод талдаа жижиг цагираг бүхий зууван дүрс дотор "Аугаа Их Сулейман хаан" гэсэн 3 эгнээ бичээстэй, зууван дүрсийн гадуур 2 талаар нь дугуйрсан араб бичээстэй. 7-2 цагийн хооронд нарийн хүрээтэй, 9-1 цагийн хооронд цэгэн хүрээ, 9 цаг дээр 1.5 мм-ийн голчтой нүхтэй.
Ар тал: 1.3 см-ийн голчтой дугуй хүрээн дунд 3 мөр калима, түүний 4 талд нь анхны 4 халифын нэрийг арабаар бичсэн. 7-10 цагийн хооронд бүдэг цэгэн хүрээтэй.


Цагаан өнгийн метал дээр хийсэн. Дугуй хэлбэртэй, дээрээ цагирагаар холбосон гурвалжин зүүлт хэсэгтэй, улаан хүрэн паалан наасан. Дугуй хэсгийн голд "Хөдөлмөрийн хүндэт медаль" гэж бичин доогуур нь ногоон навч дүрслэн гадна хүрээг тойруулан улаан кантанд алхан хээ дүрслэн хөвөөлсөн. Ардаа 3269 тоо сийлсэн.


Торгоор хийсэн, монгол дээл малгайтай. Дөрвөлжин шилэн хорготой, Монголын хүүхдийн урлан бүтээх төвийн багш нар хийсэн бүтээл.

Нүүрэн талд: Дугуй хүрээн дунд "Эрхэм дээд Хабул хаан, Бурхан түүнийг ивээтүгэй" гэж тайлсан 5 мөр араб бичээстэй.
Ар талд: Коран судрын маань болох Калима гэж тайлсан Араб бчиээстэй.

Ногоон пүүсүүг /Торго/ шар хоргойгоор эмжиж хийсэн Овираптор үлэг гүрвэлийн дүрс бүхий хөөрөгний даалин
Даалингийн нүүрэн талын төв хэсэгт өндөгөө манаж буй Овираптор хэмээх үлэг гүрвэлийг дүрслэн монгол хатгамалын аргаар хагас нуман хэлбэрээр хамар хээгээр чимэглэн хоёр талаас нь уулзуулан чимэглэж уралсан. Нүүрэн талын 4 өнцөгийг үргэлжилсэн цэцгэн болон хамар хээгээр оёж чимэглсэн. Даалингийн эхлэл төгсгөл талд нь шар хоргой оруулан оёсон. даалингийн ар талын төв хэсэгт амсар гаргаж түүнийгээ шар хоргойгоор эмжсэн. Энэ хэсэгт хамар ,болон цэцгэн хээг 4 буланд нь чимэглэн хатгасан байна. Дээрх хээнүүдийг шар, шаргал, ягаан, хөх, ногоон өнгийн торгон утаснуудаар оёсон. 

Дугуй, улаан хүрэн өнгөтэй.
Нүүрэн талд: "Буян Күл хаан" гэж тайлсан араб бичээстэй. Үүний доор Бухаар 752 /1352/ гэсэн бичээсийн голд ширээтэй бундан тамгатай цагийн зүүний 6,8,10,20,36,44 минут дээр жижиг сэтэрхийнүүдтэй.
Ар талд: 3 мөр араб бичээстэй.

Хөх өнгийн бурхан 1 гартаа очиртой, Чингис хааныг Очирваань бурхны доор дүрслэн түүний хоёр талд Өгөдэй болон Хубилай хааныг зурсан. Мөн хар, цагаан тугийг зурсан.

Бор цэцэгтэй цагаан ваар

Дугуй хар, голд нь Тажмахалыг танаар шигтгэн дүрсэлсэн.


Дугуй, хар саарал өнгөтэй.
Нүүрэн талд: Хааны нэрээр дэлдүүлсэн гэсэн 3 мөр монгол бичээс, түүний арын 2 мөр бичээсийг уншаагүй. 12-41 минут хооронд цэгэн хүрээ 42-43 минутанд сэтэрхийтэй. 
Ар талд: Голдоо нэг тал нь 1,3 см хэмжээтэй дөрвөлжин хүрээн дунд "Слам шашны мөргөл үг" гэж тайлсан 3 мөр араб бичээстэй. Дөрвөлжингийн гадна 4 талд бичээстэй, эдгээрийн гадуур тойрсон цэгэн хүрээтэй. Доод хэсгээрээ элэгдэж мөлийж бичээс арилсан.

Цагаан саарал бөөрөнхий ваар


Тэгш талтай, 6 хошуутай, голдоо дугуй цэнхэртэй шар дэвсгэр дээр алтан шар хүрээтэй. Цагаан өлзий хээг дүрслэн голд нь 1960 оны сүлд зэргийг нааш товойлгон давхарлан нааж хийсэн. Ардаа зүү тээглүүртэй, 24727 тоотой.

Хонины толгой дүрс бүхий сав, ногоон чулуун суурьтай


Бор шар модон рамтай. Жаазан дотор тогтоосон зэс хуудас.

Дугуй, хар саарал өнгөтэй.
Нүүрэн талд: Хааны нэрээр Абагын дэлдүүлсэн. Ариун" гэсэн 5 эгнээ монгол бичигтэй. Арын эгнээ бүдэг элэгдсэн. 5-7 цаг хооронд цэгэн хүрээний оромтой. 
Ар талд: Дөрвөлжин хүрээн дотор Загалмайтны шашны маань бичиж загалмай зурсан нь зоос баруун тийш хэлтгий дэлдэгдсэнээс болж баруун доод хэсэг харагдаж байна. Дөрвөлжин хүрээний дээд доод зүүн талд үл мэдэг бүдэг бичээстэй. Зүүн талаар цэгэн хүрээтэй.

Дөрвөн тийш харсан үзүүртэй зэвэрсэн сөргөө

Дугуй. цагаан.
Нүүрэн талд: Зоос ерөнхийдөө зүүн дээш хэлтгий дарагдсан. 4 дэлбээ бүхий сарнай цэцгэн хүрээн дунд 6 хошуу тамга болон "Эрхэм дээд Мухаммад хаан" гэж тайлсан 3 мөр араб бичээстэй. Эдгээрийн гадуур 1:08-6 цаг хооронд дан болон цэгэн хүрээтэй. 6-12 цаг хооронд  хүрээ бичээс элэгдэж мөлийсөн.
Ар талд: 4 дэлбээ бүхий сарнай цэцгэн хүрээн дотор Дувагийн удмын бундан тамга түүнийг тойрон байрласан "Ард түмний хот
"Тэрмэзийн зоос" гэж тайлсан араб бичээстэй. 8-10 цаг хооронд дан болон цэгэн хүрээтэй. 1-8 цаг хооронд хүрээ, бичээс элэгдэж мөлийсөн. Зах ирмэгээрээ хотгор гүдгэртэй.

Ирмэг нь арзгар дугуй, хар саарал өнгөтэй.
Нүүрэн тал: Орой дээрээ цагирагтай 6 дэлбээ бүхий сарнай   цэцгэн хүрээн дунд 3 мөр бичээстэй, "Аугаа Их Султан Тахай Төмөр хаан, түүнийг бурхан ивээг" гэж тайлсан. 6 дэлбээний гадна 4 талт жижиг араб бичээстэй. Зоос зүүн дээшээгээ далий дэлдэгдсэн. Гадуураа 8-45 минут хооронд нарийн болон цэгэн хүрээтэй.
Ар тал: 4 буландаа хагас дугуй хэлбэртэй, 4 талдаа сарнай цэцгийн дэлбээ хэлбэр бүхий нийт 8 дэлбээн хүрээн дунд калима гэж тайлсан 3 мөр араб бичээстэй, түүний 4 талд Исламын анхны 4 Халиф болох Абу Бекр, Омар, Отман, Али нарын нэрийг бичсэн. Гадуураа дэлбээ хооронд цэгтэй. 11-6 цаг хооронд нарийн хүрээ, 11-3 цаг хооронд цэгэн хүрээтэй. 6-тын мөнгөн зоос.

Дугуй, цагаан өнгөтэй.
Нүүрэн талд: 4 дэлбээтээ сарнай цэцгэн хээн дотор "Эрхэм дээд Есөнтөмөр хаан"гэж тайлсан 4 мөр араб бичээстэй. Бичээсийн дунд зүүн доод хэсэгт  цэцэг хэлбэрийн 7 цэгтэй. Зоосны зах  ирмэгээр 1-3, 7-9 цаг хооронд цэгэн болон нарийн хүрээний ул мөртэй.
Ар талд: 4 дэбээтэй сарнай цэцгэн хээний голд Дувагийн удмын бундан тамга, түүнийг тойрон "Ард түмний хот Тэрмэзийн зоос" гэж тайлсан араб бичээстэй. Бичээсийн завсаруудаар цэгэн чимэглэлтэй. 3:30-6 цаг хооронд цэгэн болон нарийн хүрээтэй.

 4 зүг 8 зовхист цацарч буй туг бүр 3 эгнээ алтан шар цацраг, эдгээрийн хооронд цагаан өнгийн цэцгийн дэлбээний дүрстэй. Төв хэсэгт хөх дэвсгэр дээр 1960 оны сүлд дээр нь намирч буй улаан туг, доор нь ногоон навч дүрсэлсэн. Ардаа 5294 тоог сийлсэн.

Дугуйдуу, зууван, бор шарга өнгөтэй, Дүрслэл маш бүдэг.
Нүүрэн талд: Бат хааны удмын тамгатай. Түүний баруун талд үл мэдэгдэх дүрстэй.
Ар талд: Голдоо араб бичээстэй, түүний гадуур нарийн хүрээний оромтой.

Хөдөлдөг унжлагатай цагираг хэлбэрийн алтан ээмэг.


 Нум сум, жад, буу агссан морьтон цэргүүд хоорондоо байлдаж буйг харуулсан, мөн тэнгэр, үүл, уул, модыг дүрсэлжээ. "Хоргосын тулаан" хэмээх зургийн хар, хэвлэмэл хуулбар.

Хавтгай, дугуй хэлбэртэй, голдоо нүхтэй, шавар ээрүүлийн дугуй. Сүхбаатар аймаг, Түвшинширээ сум, Оорцог овоо уулнаас олдсон.

Нүүрэн талд: Голын 3 мөр араб бичээсийг судлаачид "Эрхэм дээд Мөнхтөмөр хаан, Крым" гэж тайлсан. 3 давхар хүрээтэй. Голын хүрээ нь цэгэн хүрээ. 59-13 минутанд хүрээнүүд харагдана. 3 мөр араб бичээсийн дор Батхааны овгийн тамгатай.
Ар талд: "Аллахаас өөр бурхан үгүй, түүнтэй хэнч үл эн зэрэгцмуй, 665 он Калима" гэж тайлсан 3 мар араб бичээстэй. Захаараа 3 давхар хүрээтэй, голын хүрээ нь цэгэн хүрээ.

Нүүрэн талд: Хааны нэрээр Аргуны дэлдүүлсэн гэсэн 4 эгнээ монгол бичээсийн дээд талд Аргун гэж арабаар, бичээсийн ард талд нар болон шонхор шувуу дүрсэлсэн. 5-12 цаг хооронд цэгэн хүрээтэй. 
Ар талд: "Коран судрын маань Калима" гэж тайлсан 3 мөр араб бичээстэй. 4:30-11 цаг хооронд цэгэн хүрээтэй.

Хар хүрэн өнгийн 2 талдаа иртэй, үзүүр лүгээ нарийссан, бариулын 1 талд гүн ховил түүнээс гарсан 2ш сэнжтэй, бариулын ар хавтгай, тав хэлбэртэй.

Дугуй хар ногоон өнгөтэй. Нэг талдаа давхар дэлбээ бүхий цэцгэн хээтэй, цэцэг рүү чиглэсэн 3 ширхэг сумтай, гадуурх дэлбээ нь 2 ширхэг нь мэдэгдэж байна. Нөгөө талдаа бүдэг араб бичээстэй. Жижиг ногоон толбонуудтай.

Аягыг давтах, хэлбэх аргаар урласан, амсрыг гадагш нугалж хүрээлсэн. Мөн голдоо 6 ширхэг бад түүний голд 2 дүрс сийлбэрлэн, завсар зайг нарийн цохилтуураар цохиж дүрс хээг тодруулсан байна.


Хүрэн өнгөтэй, Зааны сийлбэр ханын чимэглэл.

Нүүрэн талд: Хоорондоо 4 мм зайтай давхар дугуй хүрээ байсан бололтой оромтой. Голд нь 4 мөр тод гаргацтай араб  бичээсийг судлаачид "Аугаа их хаган" гэж тайлсан. 
Ар талд: Захаас дундажаар 1-5 зайтай 1мм өргөн бүдэг дугуй хүрээтэй. Голд нь 3 мөр тод гаргацтай араб бичээсийг судлаачид тайлаагүй. Зарим газраараа цайж, харласан.

Отго буюу тогосын өд хатгах хонгио хэлбэрийн дотроо хөндий нүхтэй хаш гуурс.

Модон барын хэвлэл. Хуудасны тоо 2


 Хавтгай дөрвөлжин трапиц хэлбэрийн, цулгуй хүрэл хос бүсний арал. 
Нэг аралны хоёр талд тус бүр босоо 2 жижиг нүх гаргасан.
Нөгөө аралны өргөн хэсэгт 1.8х0.6 см нүхтэй, нарийн хэсэгт нь 2 нүх байсан нь сэтэрч 1 нүхтэй болжээ."


Нүүрэн талд: "Аугаа их Султаан Килди хаан, Бурхан түүнийг ивээг" гэж тайлсан 3 мөр араб бичээстэй. 
Ар талд: Дөрвөлжин хүрээн дунд "Азакд дэлдүүлэв 763 он" гэж тайлсан 3 мөр араб бичээстэй.

Цуглуулга